| Odsłony: 47006HDD Dysk twardy - jak ustrzec się utraty danych
Dzień w dzień każdy z nas tworzy dane cyfrowe, jedni w postaci zdjęć inni w postaci plików tekstowych, a jeszcze inni tworzą muzykę czy filmy. Każdemu z nas zależy na tym, aby te dane nie zniknęły bądź nie uległy uszkodzeniu. W dzisiejszym artykule opiszę błędy dysków twardych, jak zapobiegać utracie danych oraz jak zdiagnozować uszkodzony dysk twardy.
Uszkodzony sektor dysku twardeg - BAD SECTOR
Bad sector- uszkodzony sektor, próba odczytu zawartości sektora zwraca błąd odczytu danych zapisanych w tym miejscu. Dane, które zostały zapisane na takim sektorze są bezpowrotnie utracone.
Rodzaje Bad sektorów
Sektor uszkodzony fizycznie- jest to sektor dysku twardego, który zwraca błąd odczytu danych. Takie uszkodzenia powstają poprzez wadę fabryczną, uszkodzenie od drgań, wstrząsów, upadków bądź uderzeń, co skutkuje uszkodzeniem sektora poprzez zetknięcie głowicy z talerzem dysku twardego. Bad Sektory fizyczne powstają także od degradacji, czyli zwykłego zużycia dysku twardego.
Sektor uszkodzony logicznie- jest to uszkodzenie sektora, które powstaje na skutek problemów z zasilaniem dysku twardego, w tym restart systemu podczas pracy dysku wykonany przez użytkownika przekonanego, że komputer się "zawiesił". Nie mniej jednak uszkodzenie logiczne powstaje też od wstrząsów, drgań, błędnej pracy głowicy dysku twardego. Jednak ten rodzaj bad sektorów jesteśmy w stanie szybko samodzielnie naprawić poprzez nadpisanie tego sektora nowymi danymi.
Jak system radzi sobie z bad sektorami.
Każdy dysk twardy posiada zabezpieczony sprzętowo kawałek wydzielonego miejsca na dysku. Te miejsce jest po to, że gdy system napotka uszkodzony sektor to blokuje go i zastępuje jego miejsce sprawnym sektorem występującym w zarezerwowanej części dysku. Możemy zaobserwować ten fakt patrząc na pojemność naszego dysku, która jest mniejsza od deklarowanej pojemności przez producenta dysku twardego. Wyżej wymieniona operacja nazywa się remapowaniem sektorów bądź relkoacją. W przypadku gdy sektory remapowane nie mają już dostępnych wolnych sektorów w wydzielonej przestrzeni dysku, relokacja jest niemożliwa. W takiej sytuacji systemy operacyjne od Windows 95 do Windows Mielnium, XP posiadały na swoim pokładzie oprogramowanie fdisk.exe, które pozwalało zablokować uszkodzone sektory programowo, wtedy system nie zapisywał danych w tych sektorach. Od Windows XP do Windows 8.1 fdisk.exe został zastąpiony oprogramowaniem chkdsk.exe, które ma takie samo zadanie jak jego poprzednik. Zmiana oprogramowania była wymuszona zmianą typów partycji obsługiwanych przez system, w starszych wersjach fat oraz fat32, w nowszych dołączono także obsługę ntfs. Oczywiście nie podlega dyskusji, że osoby dbające o swoje dane taki dysk natychmiastowo powinny wymienić na nowy. Rozwiązanie programowe jest dość mocno niedoskonałe, oczywiście jest to wynikłe z technologii dysków twardych, a nie z powodu błędów inżynierów czy programistów. Dysk twardy, gdy zostanie sformatowany przez użytkownika bądź zostaną na nim utworzone nowe partycje, to wcześniej wydzielone błędne sektory poprzez programy fdisk czy chkdsk, z powrotem wracają do użytku. Jest to spowodowane tym iż informacje zapisane przez program zostały usunięte.
Objawy uszkodzonych sektorów dysku twardego:
- utrata danych,
- spowolnienie pracy dysku, a jeżeli na dysku jest zainstalowany system operacyjny to mimo dobrych parametrów naszego komputera system powolnie pracuje,
- zmniejszenie pojemności dysku twardego,
- charakterystyczne "cykanie" dysku twardego , "zawieszenie" się głowicy podczas próby odczytu danych,
- głośniejszy niż zwykle ruch wirowy talerzy dysku wskazuje na zacieranie się łożyska.
S.M.A.R.T czyli system monitorowania i powiadamiania o błędach dysku twardego
S.M.A.R.T - Self Monitoring, Analisys and Reporting Technology w tłumaczeniu na nasz rodzimy język jest to System monitorowania i powiadamiania o błędach dysku twardego. W elektronice dysku twardego producenci umieszczają oprogramowanie, które cały czas zbiera informacje o pracy dysku, każdym napotkanym błędzie oraz zapisuje je. S.M.A.R.T jeżeli stwierdzi, że ze stanem dysku twardego jest już źle, to ma powiadomić system operacyjny, który ma za zadanie wyświetlić nam stosowne ostrzeżenie. Jednak aby komputer nas poinformował to musimy w biosie włączyć funkcję S.M.A.R.T
W celu uruchomienia BIOS (BASIC INPUT OUTPUS SYSTEM - podstawowy system wejść ,wyjść) od razu po włączeniu komputera należy wcisnąć klawisz, który odpowiada za procedurę wywołania Biosu, najczęściej spotyka się klawisze: F2, DEL bądź F10. Przeważnie podczas uruchamiania komputera na ekranie jest pokazane jaki przycisk na klawiaturze komputera odpowiada za jaką funkcję. Np. F2 - Enter Setup (Wejście do BIOS), F10 - Boot Menu (wybranie z jakiego urządzenia ma zostać wczytany program/system). Oczywistą sprawą jest to, że każdy komputer ma inny BIOS, ale w większości przypadków będzie wyglądał bardzo podobnie do tego przedstawionego na zdjęćiach.
Nasz serwis komputerowy będzie przedstawiał włączenie funkcji S.M.A.R.T w BIOSIE American Megatrends v 02.61 dla laptopa MSI EX 628. Po uruchomieniu BIOS, na ekranie zostanie pokazany system podstawowej konfiguracji komputera, u góry ekranu jest podświetlona zakładka MAIN, w której mamy konfigurację dysków twardych oraz napędów optycznych. Wybieramy opcję Primary IDE Master i wchodzimy w tą opcję. Po prawej stronie programiści BIOSU umieścili legendę w jaki sposób poruszamy się po systemie.
Po wybraniu opcji Primary IDE Master, przełączamy wartość DISABLE - Wyłączony na wartość ENABLE - Włączony w opcji S.M.A.R.T .
Gdy włączyliśmy S.M.A.R.T przechodzimy do zakładki EXIT i wybieramy opcję Exit & Save Changes - wyjdź i zapisz zmiany. W tym momencie mamy włączone powiadamianie o złym stanie dysku podczas włączania komputera.
Nie mam opcji S.M.A.R.T w Biosie
W niektórych komputerach w BIOSIE nie ma opcji S.M.A.R.T więc nie możemy włączyć sobie wsparcia sprzętowego. Możemy jeszcze spróbować zaktualizować BIOS, może producent laptopa bądź płyty głównej w nowszej wersji zaimplementował funkcję powiadomień. Jeżeli po aktualizacji BIOSU nie ma dalej tej funkcji to pozostają nam powiadomienia spod systemu operacyjnego Windows. Windows Vista, 7, 8, 8.1 mają zaimplementowane powiadomienia S.M.A.R.T i domyślnie są uruchomione. W Windows 7 znajdują się w Panelu sterowania -> System i zabezpieczenia -> Narzędzia Administracyjne -> harmonogram zadań. Następnie w harmonogramie zadań z lewej strony z listy rozwijalnej wybieramy: Biblioteka harmonogramu zadań -> Microsoft -> Windows -> DiskDiagnostic, poniżej zrzut ekranu pokazujący gdzie znajdziemy konfigurację i działania powiadomień S.M.A.R.T w Windows Vista wzwyż.
Odczyt parametry S.M.A.R.T - diagnostyka dysku twardego
Generalnie przez lata pracy z komputerami zdarzyło mi się tylko raz aby S.M.A.R.T powiadomił mnie o nadchodzącej awarii, dlatego jeśli nie chcemy stracić swoich danych i nie dawać dysku do odzyskiwania danych, bądź naprawy systemu, monitorujmy stan dysku twardego. Do tego jest wiele programów, które nadają sie do testowania dysku twardego i odczytywania S.M.A.R.T, polecam oprogramowanie HDD SCAN, Victoria HDD tymi dwoma programami odczytamy parametry S.M.A.R.T i sprawdzimy dysk twardy pod kontem Bad Sektorów, oba programy są w wersji anglojęzycznej. Do odczytu parametrów stanu dysku jest też bardzo fajny program w naszym rodzimym języku CrystalDiskInfo. Poniżej opiszę po kolei za co odpowiada jaki parametr.
01 Raw Read Error Rate - parametr określający ilość błędów odczytu z sektorów poprzez błędy sprzętowe oraz określa fizyczny stan talerzy. Jest to parametr krytyczny w S.M.A.R.T określa on fizyczny stan talerzy, głowicy, łożysk, napędu mechanicznego. Jednak nie każdy dysk to wspiera dla przykładu dyski firmy Segate nie wspierają tego parametru.
02 Throughput Performance - parametr określa ogólny stan dysku twardego jeżeli jego parametr jest zawyżony znaczy, że powoli zbliżają się problemy z dyskiem twardym.
03 Spin Up Time - parametr nie będący zaliczony do krytycznych, jednak może nam wskazać w jakiej kondycji znajduje się mechanika dysku twardego. Dokładnie parametr wskazuje w sekundach bądź w milisekundach (1s =1000 mili sekund) rozpędzenie talerza dysku od 0 obrotów do jego maksimum. Na każdym dysku twardym jest napisane ile obrotów osiąga dysk.
04 Start/Stop Count - Parametr przedstawia liczbę cyklów Start/Stop dysku. Ten parametr jest w ścisłej korelacji z parametrem 09 Power-On Time Count oraz 0A Spin Retry Count. Patrząc na te trzy parametry możemy określić w jaki sposób dysk twardy jest użytkowany.
05 Reallocater Sectors Count - bardzo istotny parametr zaliczany do parametrów krytycznych, określa on ilość relokowanych, remapowanych uszkodzonych sektorów(Bad Sector). Podczas pracy dysku dysk jeżeli napotyka sektor nieczytelny, uszkodzony, przenosi go do wydzielonego miejsca na dysku i zostaje zastąpiony on sprawnym sektorem.
07 Seek Error Rate - częstotliwość występowania błędów podczas pozycjonowania głowicy, jest to parametr niezaliczany do krytycznych. Błędy mogą powstawać podczas rozszerzalności temperaturowej dysku.
08 Seek Time Performance - Średni czas pozycjonowania głowicy dysku. Jeżeli parametr rośnie to wydłuża się czas pozycjonowania głowicy w celu odczytania/zapisania danych. Wydłużanie się czasu oznacza nadchodzące problemy z mechaniką dysku.
09 Power-On Time - Parametr przedstawiajÄ…cy ile godzin pracuje dysk twardy.
0A Spin Retry Count- Parametr określający ilość dodatkowych prób rozkręcenia talerza do maksymalnej prędkości, ale tylko w przypadku gdy pierwsza próba nie powiodła się. Wzrost parametru określa problem z mechaniką dysku.
0B Recalibration Retries - parametr pokazujący ilość rekalibracji dysku twardego w przypadku gdy kalibracja się nie powiodła.
0C Device Power Cycle Count- parametr przedstawiający ilość całych cykli zasilania dysku.
0D Soft Read Error Rate - parametr przedstawiający błędy odczytu wynikłe przez oprogramowanie.
0E G-Sense Error rate- parametr przedstawiający błędy wynikłe poprzez wstrząsy, uderzenia, upadki, etc.
0F Power Cycle Count - parametr określający ilość wyłączeń dysku.
0G Load/Unload Cycle Count - parametr określający ilość parkowań głowicy (zatrzymanie się ramienia głowicy w wyznaczonym miejscu poza powierzchnią talerzy).
C2 Temperature - parametr wskazujÄ…cy temperaturÄ™ dysku.
C4 Reallocation Event Count - parametr określa ilość prób udanych oraz nieudanych, przenoszenia uszkodzonych sektorów dysku do miejsca zarezerwowanego dla tych czynności.
C5 Current Pending Sector Count - parametr określający liczbę sektorów na dysku niestabilnych, które mają zostać relkowane. Parametr zaliczany do błędów krytycznych.
C6 Off-line Uncorrectable Sector Count - jest to parametr krytyczny dysku twardego. Parametr określa liczbę sektorów nie do naprawienia, wynikłych z uszkodzenia powierzchni talerza bądź mechanizmu dysku twardego.
C7 UltraDMA CRC Error Count - parametr określający łączną ilość błędów CRC UltraDMA. Parametr określa liczbę błędów wysyłu danych pomiędzy dyskiem a kontrolerem, może to wynikać z problemem sekcji zasilania w laptopie, w komputerze stacjonarnym z zasilaczem oraz taśmą łączącą płytę z dyskiem albo z problemem z samym kontrolerem dysku bądź jego elektroniką.
C8 Write Error Rate (Multi Zone Error Rate) - kolejny parametr krytyczny dysku. Parametr określa problem z zapisem w sektorach dysku twardego. Błąd powinniśmy analizować z błędem 01 Raw read error, te dwa parametry przedstawiają nam w jakim stanie jest powierzchnia talerza w dysku twardym. Jeżeli parametr zacznie wskazywać jakieś ilości problemów zapisu dysk powinien zostać wymieniony.
W każdym oprogramowaniu z testem S.M.A.R.T będą wartości opisane w kolumnach, które się nazywają:
Current - próg wystąpienia błędu.
Worst - wartość ustalona przez producenta dla danego modelu dysku.
Treshold - najgorsza wartość przy jakiej były problemy odczytu RAW.
RAW - wartość testów przedstawiona w systemie HEX.
Wartości zapisane w kolumnie RAW są przedstawiane w systemie HEX- jest to system szesnastkowy. Nie będę tutaj wykładał suchej teorii jak się to przelicza, jest wiele świetnych artykułów, które dużo lepiej przedstawią jak łatwo przeliczać Hex na nasz system dziesiętny. Ale my w tym artykule pójdziemy na skróty i uruchomimy kalkulator Winowsa i w nim przeliczymy te wartości. Aby otworzyć kalkulator Windowsa możemy nacisnąć Windows + R i wpisać polecenie CALC. Albo ręcznie odnaleźć go w Menu Start - Akcesoria. Po uruchomieniu kalkulatora przełączamy jego tryb na Programisty skrótem klawiszowym ALT + 3 albo ręcznie wybierając go z menu Widok. Gdy kalkulator przełączył się w tryb Programisty zaznaczamy z lewej strony system HEX wpisujemy wartość do kalkulatora z kolumny RAW i znów przełączamy system na DEC czyli dziesiętny, dużo szybszy i prostszy sposób. Na poniższym zdjęciu widzimy okno programy Crystal Disk Info oraz Okna kalkulatora z przeliczoną wartością RAW czasu pracy dysku twardego.
Diagnostyka dysku twardego - test powierzchni dysku Odczyt/Zapis.
Dla głębszej diagnostyki dysku twardego możemy także wykonać test powierzchni dysku twardego poprzez test odczytu/zapisu, dla dysku z danymi stosujemy test odczytu danych. Poniższe zdjęcie przedstawia obraz z programu HDD SCAN, generalnie czym więcej sektorów z gorszym czasem odczytu to analogicznie jest gorzej, czas dostępu do danych jest dłuższy. W przypadku zainstalowanego systemu operacyjnego na takim dysku komputer bardzo powoli by działał. Programy diagnostycze pokazują sektory w różnych kolorach a dany kolor reprezentuje czas dostępu do danych zapisanych w nim. W programie HDD SCAN kolor jest reprezentowany w milisekundach czyli 1s=1000 milisekund.
Jak wymienić dysk w laptopie
Na sam koniec przedstawię pokrótce jak wymienić dysk twardy w laptopie, dzisiaj do tego celu posłuży nam ASUS X52JE (model z wadą fabryczną w układzie zasilania dysku oraz karty graficznej ATI, w innym artykule opiszę proces naprawy komputera w naszym serwisie). Do tego celu będziemy potrzebować śrubokręt krzyżakowy, podstawowe zabezpieczenie ESD, trochę cierpliwości oraz chęci. W tym modelu laptopa bardzo łatwo dostać się do dysku twardego więc majsterkowicze nie powinni się zniechęcać.
Na powyższym zdjęciu zaznaczono czerwonymi elipsami śrubki, które należy odkręcić. Wszystkie śrubki mają tą samą długość, a więc nie trzeba będzie opisywać gdzie dana śruba ma być. Koniecznie przed przystąpieniem do pracy WYJĄĆ AKUMULATOR (w tym modelu cechuje się krótką żywotnością). Po odkręceniu śrubek we wskazanym miejscu przez śrubokręt podważamy delikatnie klapę.
Po odkręceniu w prawym dolnym rogu laptopa znajduje się nasz dysk twardy. W celu jego demontażu należy odkręcić cztery śruby mocujące koszyk dysku twardego.
Po odkręceniu koszyka dysku, należy go delikatnie wyciągnąć z gniazda łączącego dysk twardy z płytą główną komputera. W tym celu producenci po prawej stronie umieścili bardzo mocną taśmę, za którą najpierw ciągniemy do krawędzi laptopa, gdy dysk twardy wyjdzie z gniazda wyciągamy dysk na zewnątrz. W przypadku uszkodzonego dysku nie musimy obchodzić się delikatnie :) Wstrząsy już mu nie zaszkodzą, a poza tym głowica znajduje sie w wyznaczonym miejscu parkowania więc nie ma szans aby uszkodzić talerze dysku twardego.
Dysk należy odkręcić od ramki. Z obydwu stron znajdują się dwie śruby mocujące, które należy wykręcić.
Tak wygląda dysk twardy odkręcony i wyciągnięty z ramki. Montaż dysku twardego przebiega odwrotnie do przedstawionego powyżej schematu.
Jeżeli Państwo posiadają podejrzenia źle działającego dysku twardego i obawiacie się utraty danych, a sami nie chcecie podejmować się, poruszanych tutaj czynności, zachęcamy do skorzystania z naszych usług. Naprawimy dla Ciebie Twój komputer. Zapraszamy do kontaktu.